استرس و نقش مثبت آن در زندگی

اگرچه در نظر اکثر افراد استرس، مفهومی منفی و آزاردهنده دارد، ابعاد مثبتی هم برای آن در نظر گرفته می شود که نقش محافظتی برای انسان ها بازی می کند.

در مسیر تکامل انسان ها، دوره هایی وجود داشته است که احتمال بقا در طبیعت بسیار کمتر از امروز بوده و خطرات بسیاری زندگی افراد را تهدید می کرده است. اما یکی از عواملی که به ما در عبور از این خطرات کمک نموده، استرس بوده است.

در هنگام احساس خطر، بدن ما با ترشح هورمون ها و مواد شیمیایی مختلف وارد وضعیتی می شود که امروزه با نام حالت "ستیز و گریز" شناخته می شود. استرسی که تجربه می کنیم در واقع پیامد این وضعیت است. تصور کنید انسان اولیه با یک حیوان وحشی روبرو شود، ایجاد این حالت به مغز کمک می کند در کمترین زمان تصمیم بگیرد که بهتر است فرار کند یا با خطر بجنگد، در عین حال نیروی عضلانی او را با افزایش ضربان قلب و تنفس بیشتر میکند تا بتواند تصمیم خود را عملی کرده و در نهایت از مهلکه جان سالم به در ببرد و همه این اتفاقات ناشی از وجود استرس در بدن انسان اولیه بوده است.

با پیشرفت علم و تغییر سبک زندگی انسان ها، کارکرد استرس تغییر کرده و ما بجای ترسیدن از حیوان درنده، در شرایطی مثل یک امتحان سخت یا یک کنفرانس علمی دچار استرس می شویم. حتی در این موقعیت ها نیز، حالت ستیز و گریز به نفع ما عمل میکند. سطح متعادلی از استرس به ما در یادآوری آموخته هایمان در زمان آزمون کمک می کند و در طول صحبت کردن در یک کنفرانس علمی به ما اجازه می دهد علیرغم وجود حواسپرتی های مختلف محیطی بر روی مطالبی که ارائه می دهیم متمرکز بمانیم.

اما آنچه باعث شده است ادراک ما از استرس یک حس منفی باشد، پاسخی است که ما به حالت های فیزیکی و روانی ناشی از استرس می دهیم. این پاسخ ها در صورتی که ناسازگارانه و یا ناسالم باشند، استرسی کاذب در ما ایجاد می کنند که می تواند منجر به افت عملکرد گردد.

بعنوان مثال شیوع گسترده کرونا در کشور میزان استرس را در افراد مختلف به شدت افزایش داده است. این استرس در بسیاری از افراد تنها موجب رعایت بیشتر پروتکل های بهداشتی برای حفظ سلامتی می شود، در صورتی که در برخی دیگر اختلالات روانی ای مثل وسواس، افسردگی، پانیک و ... ایجاد می نماید.

یکی از روش های مقابله با استرس تکنیک تمرکز بر تنفس است که می تواند به تنظیم هیجانات و علائم فیزیولوژیکی بدن کمک کند. در این تکنیک که به آن تنفس شکمی یا دیافراگمی گفته می شود، با تمرکز بر تنفس، فرد قادر خواهد بود علاوه بر کاهش ضربان قلب، افکار استرس‌زا را از ذهن خود دور کند.

برای انجام این تکنیک مراحل زیر را طی کنید:

1. به مکانی آرام بروید که بتوانید بنشینید یا دراز بکشید.

2. چشم‌هایتان را ببندید و بدون تلاش برای ایجاد تغییر در چیزی، به تنفس خود توجه کنید.

3. دستهایتان را به آرامی روی شکم خود قرار دهید و به حرکت آن در هنگام تنفس دقت کنید. ( در تنفس دیافراگمی با انجام عمل دم دیافراگم منبسط شده و شکم بالا می آید و با انجام عمل بازدم شکم پایین می‌رود.)

4. این حرکت را تا زمانی که احساس آرامش کنید ادامه دهید.

نکته: دقت داشته باشید تمرین های تنفسی ممکن است در ابتدا برایتان سخت باشد و نتوانید کاملا متمرکز بمانید اما با گذر زمان این عمل به سادگی امکان پذیر خواهد بود و تاثیر آن بصورت ملموس و قابل توجه نمایان می گردد.

گردآورنده: مهشید رحیمی