آنچه باید درباره شپش سر کودکتان بدانید
شپش سر فقط مربوط به بهداشت ضعیف و یا خانواده های کم درآمد نیست. بلکه افراد از هر سطح اجتماعی و بهداشتی و طبقاتی (مرفه) می توانند مورد هجوم شپش ها واقع شوند.
ممکن است با دیدن لکه های سفیدرنگ کوچک در موی فرزند خود، بترسید.
شپش ها عموما خطرناک نیستند.
در این متن اطلاعات کاملی را برای در امان ماندن از هجوم شپش ها خواهید آموخت.
شپش سر فقط مربوط به بهداشت ضعیف و یا خانواده های کم درآمد نیست. بلکه افراد از هر سطح اجتماعی و بهداشتی و طبقاتی (مرفه) می توانند مورد هجوم شپش ها واقع شوند.
این حشرات می توانند بیشتر از 6 ساعت زیر آب زنده بمانند، بنابراین افرادی که به طور مرتب حمام می روند نیز جزو افراد آسیب پذیر می باشند.
این نکته را از یاد نبرید که شپش ها ناقل هیچ گونه بیماری نمی باشند.
شپش سر چیست؟
شپش ها حشراتی کوچک با شش پا هستند که به پوست سر و گردن می چسبند و از خون انسان تغذیه می کنند (تصویر بالا).
هر شپش به اندازه یک دانه کنجد است.
تخم شپش ها به نام نیتس ( Nits) است.
تخم های شپش به موهای نزدیک به پوست سر می چسبند و به راحتی قابل دیدن نمی باشند
افراد در معرض خطر
معمولا کودکانی که در مهدکودک ها، پیش دبستانی ها و یا مدارس ابتدایی هستند، دچار شپش سر می شوند.
کودکان در این سن، اغلب نزدیک هم بازی می کنند و یا سرهایشان را به همدیگر می زنند و ممکن است برس، کلاه، گیره مو و روسری های یکدیگر را استفاده کنند.
بالغینی که با این کودکان زندگی می کنند، نیز احتمال ابتلا به شپش سر را دارند.
چگونه می توان شپش ها را دید؟
اگرچه شپش ها و تخم آنها کوچک هستند، اما می توان آنها را با چشم معمولی نیز دید.
شپش سر می تواند سفید، قهوه ای و یا خاکستری تیره باشد.
آنها اغلب در سر و در پشت گردن و یا پشت گوش ها قرار دارند.
تخم های شپش به صورت لکه های گرد و یا بیضی می باشند و محکم به موهای نزدیک پوست سر می چسبند.
اگر شما سعی کنید این تخم ها را از بین موهایتان خارج کنید، تکان نمی خورند، پس کار بیهوده ای است و باید نزد پزشک بروید.
تحقیقات اخیر نشان می دهد هنگامی که موها خیس است و برس می زنید، می توانید راحت تر از دست تخم های شپش خلاص شوید.
چگونه شپش سر منتقل می شود؟
معمولا شپش ها از طریق تماس مستقیم سر، از فردی به فرد دیگر منتقل می شود.
شپش می تواند برای مدت کوتاهی در لباس و یا وسایل شخصی فرد زنده بماند.
استفاده مشترک از وسایل یکدیگر (مثل شانه، کلاه یا روسری) باعث می شود که شپش به شخص دیگری منتقل شود
اما شپش ها نمی توانند بپرند و یا از فردی به فرد دیگر پرواز کنند.
علائم شپش سر
لکه های سفید روی مو یکی از علائم شپش زنده می باشد.
نیتس ها بر روی مو، به تنهایی علامت وجود شپش بر روی سر به حساب نمی آیند.
در بسیاری از کودکان، شپش سر هیچ گونه ناراحتی را بوجود نمی آورد.
هنگامی که علائم آشکار می شود، شایع ترین مشکل ناشی از شپش عبارت است از خارش سر.
ممکن است هفته ها و یا ماه ها بعد از وجود شپش بر روی سر، خارش سر شروع شود.
حساسیت به شپش سر
خارش ناشی از شپش، به دلیل عکس العمل حساسیتی به نیش حشره ایجاد می شود.
خارش مداوم ممکن است باعث زخمی شدن پوست سر شود.
این زخم های خارش دار می توانند توسط باکتری های پوست، عفونی شوند.
اگر پوست سر در اثر شپش قرمز، متورم و یا دردناک گردید و یا گره های لنفاوی گردن حساس شد، حتما به نزد پزشک روید.
آیا حدس می زنید که کودکتان مورد هجوم شپش واقع شده است؟
شپش سر به خودی خود از بین نمی رود.
اگر حدس می زنید که سر کودک شما، شپش زده است، چندین راه وجود دارد که از شپش های سر خلاص شوید.
به نزد پزشک روید تا او تشخیص دهد که موی کودک شما، مورد هجوم شپش قرار گرفته یا نه.
به مهدکودک و یا مدرسه کودک اطلاع دهید تا مراقب بقیه بچه ها و شیوع شپش در بین آنها باشند.دیگر اعضای خانواده باید با علائم ناشی از شپش آشنا باشند و بررسی کنند که آیا آنها نیز هم مورد هجوم قرار گرفته اند یا نه.در نهایت، درمان باید فورا شروع شود.
راه درمان
سابق بر این تنها راه نجات از دست شپشها، تراشیدن موها از ته بود. اما امروزه شامپوهاى ضد شپش همه جا در دسترس هستند.
فرد شپش‌زده باید یک دوره مشخص از این نوع شامپوها استفاده کند. این شامپوها به علت دارا بودن ترکیبات شیمیایى بخصوص
باعث مرگ شپشها می‌شوند و به مرور زمان با حل کردن کپسول تخمها آنها را از مو جدا می‌کنند. شامپوهاى ضد شپش از
شوینده‌هاى قوى به شمار می‌آیند و تا حدى نیز سمى هستند. اگر زخم‌هاى سر زیاد باشد، استفاده از این نوع شامپوها می‌تواند
تولید عفونت کند. بهتر است قبل از استفاده حتما با پزشک مشورت شود.
اولین نکته این است که درمان فرد بیمار در آلودگی به شپش تاثیرگذار نیست. حتی اگر با بهترین روش‌ها نیز درمان شود. چرا که
اگر فردی در مجاورت و تماس نزدیک با یک فرد آلوده به شپش قرار داشته باشد، حداکثر تا ۲ هفته بعد مجددا آلوده می‌گردد،
پس مهمترین اصل در مبارزه با شپش، انجام درمان دسته‌جمعی و همگانی و رفع آلودگی از کلیه لوازم و وسایل مورد استفاده افراد
به طور همزمان است.
مهمترین نکته در مهار شپش دانش‌آموزان هم بازدید روزانه موی سر و در صورت لزوم بازدید لباس و بدن آنها توسط معلمان و
مربیان مدارس و ارجاع سریع موارد آلوده به واحدهای بهداشتی درمانی برای درمان فرد آلوده به همراه خانواده و اطرافیان وی
است. پس از درمان ضدشپش، احتمال انتقال آلودگی از بین می‌رود و دانش‌آموز می‌تواند به مدرسه بازگردد.
در اوایل ، که بیماری هنوز گسترش نیافته است با کوتاه کردن موها، استحمام روزانه و جوشاندن وسایل شخصی می توان آن را از
بین برد.
همانگونه که گفته شد شپش ها جزو حشرات محسوب می شوند ، بنابراین برای مقابله با آنها می بایست از یک حشره کش استفاده کرد که به شکل شامپو یا کرم قابل شستشو ساخته شده است .
اغلب بیماران توسط شامپوهاى مخصوص و بندرت داروهاى خوراکى درمان مى شوند. نکته مهم این است که باید تمام افرادى که ساعات زیادى را در کنار هم سپرى مى کنند مثل اعضا یک خانواده همزمان مورد درمان قرار گیرند. هرچند که علامتى وجود
نداشته باشد وحتى در معاینه توسط پزشک نیز علامتى دال بر دیگرى در سایر افراد خانواده وجود نداشته باشد. بنابراین اگر یک
فرد در یک خانواده مبتلاست تمامى اعضا باید درمان گردند. معمولاً علت شکست درمان بیماران نیز عدم رعایت همین نکته است.
برخى موارد درمان نیاز به تکرار پس از یک هفته دارند که ضرورتاً باید انجام گیرد. روسرى، شانه، برس، کلاه، شال و روبالشى و
ملحفه بایددر آب داغ شسته شوند. لوازم بهداشتى فردى باید در الکل خیسانده شده و یا در حرارت نسبتاً بالا شسته شوند.
ضدعفونى و شست و شوى فرش و موکت ومبلمان ضرورتى نداشته و نیازى به ضدعفونى کردن کل خانه وجود ندارد. استفاده از
شانه هاى با دندانه ریز جهت برداشتن رشک چسبیده به موها مى تواند کمک کننده باشد ولى تراشیدن موهاى سرتوصیه نمى
گردد.
نکات مهم در مورد دارو درمانی در شپش سر :
نکته اول و مهمترین نکته این است که این داروها شدیدا سمی است . این داروها به هیچ عنوان خوراکی نیست . دارو را در حمام
مصرف کنید و بعد از آلوده شدن دست به دارو هرگز دست را به دهن نگذارید و با دست آلوده چیزی نخورید
شامپوهای ضد شپش بسیار مؤثر هستند.شامپوی Lindane(GBH) که در بزرگسالان بکار می رود برای اطفال و خانمهای
حامله توصیه نمی شود.شامپوی Permethrin ۱% مناسب است .شامپو باید به تمام موها مالیده و ده دقیقه باقی بماند.سپس
شسته و یک هفته بعد تکرار شود.این شامپو تخمها را از بین نمیبرد . لذا بعد از آن باید با محلول حاوی نسبت مساوی از سرکه و
آب و با شانه ریز موها پاک شوند. شامپوی Hegor Antipoux تخمها را نیز از بین میبرد.تمام افراد خانواده باید با هم درمان
شوند. هر چه که با سر بیمار در تماس بوده(شانه، ملحفه و کلاه)باید با آب گرم ۵۵ درجه شسته شوند.وسایلی که در اثر حرارت
خراب می شوند باید به مدت ۲ هفته در کیسه دربسته باقی بمانند.
پرمترین
این دارو به عنوان داروی انتخابی‌درمان شپش توصیه شده است و به‌صورت شامپو، محلول سرشوی،پودر، لوسیون و کرم موجود
است.
نحوه استفاده شامپو:
ابتدا موها را مرطوب نموده سپس باشامپو یا سرشوی ۱ درصد موها راآغشته نمایید. لازم است ماده مورد نظرکاملا به کف سر و
ساقه مو مالیده وماساژ داده شود و آن گاه پس از ۱۰دقیقه شسته شود. این مشتقات باعث‌مسمومیت نمی‌شوند و اثر ابقایی
برموهای سر دارد و تا ۱ هفته در مو باقی‌می‌ماند و روی رشک نیز اثر کشندگی‌دارند. گاهی اوقات ضروری است که‌درمان تکرار
شود. در این مورد نیزلازم است پس از خشک کردن کامل‌موها و با استفاده از روش خیساندن مودر سرکه و شانه کردن، رشکها را
از موجدا کنید.
سایر فعالیتهای درمانی :
- درمان علامتی خارش پدیدآمده در هر سه نوع شپش سر، تن وعانه عبارت است از تجویز آنتی هیستامینها ، مانند
هیدروکسی‌زین، توسط پزشک معالج
در صورت وجود عفونت ثانویه‌باکتریال باید هر چه سریعتر درمان‌آنتی‌بیوتیک را برای حداقل ۱۰ روزشروع کرد.
-وسایل شخصی و پوششی‌نظیر کلاه، روسری و امثال اینهابایستی به مدت ۳۰ دقیقه با آب‌جوشانده شوند تا هم شپش و هم‌رشک
از بین بروند و سپس خشک‌شوند.
- استفاده مرتب از شانه دندانه‌ریز در تشخیص، پیشگیری و درمان‌شپش سر توصیه می‌شود و به عنوان‌یکی از راههای تقویت
بهداشت‌فردی مورد استفاده می‌باشد. فاصله‌دندانه‌های این شانه باید به اندازه‌ای‌باشد که عملا رشک را از موهای سرجدا نماید.